පාඩම 03- FOREX වෙළදපල යනු කුමක්ද?

පාඩම 03- FOREX වෙළදපල යනු කුමක්ද?

අභිමතාර්ථ:

මෙම පාඩම අවසානයේදී ඔබට,

• FOREX යන්න සෑදී තිබෙන ආකාරය පහදා දීමට හැකියාවක් ලැබෙනවා.
• FOREX වෙළදපලේ ගණුදෙනු වන්නෙ මොනවාද යන්න පහදාදීමට හැකියාව ලැබෙනවා.

FOREX යනු Forign Exchange යන්න කෙටි කර දැක්වීමක් වේ. Forign Exchange යනුවෙන් සිංහලෙන් අදහස් කරන්නෙ විදේශීය මුදල් හුවමාරුව යන්න වේ. නමුත් මෙහි අදහස ලෙස ගත යුත්තෙ විදේශීය මුදල් ගනුදෙනු කිරීම යන්න ලෙසයි. මොකද ගනුදෙනුවකදී තමයි වෙළදපලක් නිර්මාණය වෙන්නෙ. එතකොට මෙම විදේශීය මුදල් ගනුදෙනු කරන්න වෙළදපලක් නිර්මාණය වෙන්න ඕනෙ. මෙම වෙළදපලට තමයි මූල්‍ය වෙලදපල කියල කියන්නෙ. ඉංග්‍රීසියෙන් money market කියලයි හසුන්වන්නෙ. තවත් වෙළදපලක් තියෙනවා කොටස් වෙළදපල කියල. නමුත් FOREX කියන්නෙ කොටස් වෙළදපලක් නොවෙයි. කොටස් වෙලදපලක් කියන්නෙ සමාගම් වල කොටස් මිල දී ගෙන ලාබ ඇති විටක දී විකුණන ක්‍රමයකටයි. නමුත් මූල්‍ය වෙළදපලක් කොටස් වෙළදපලකින් සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස්. මූල්‍ය වෙළදපලකදී අප මිල දී ගනු ලබන්නෙ කිසියම් රටක මුදල්. දැන් මෙය තරමක් දුරට අප උදාහරණයකින් වටහා ගන්න බලමු.

පළමුවෙන්ම මෙතනදී ඔබ යමක් තේරුම් ගන්න ඕනෙ. එය තමයි කිසියම් රටක මුදල් ප්‍රමාණයක් මිල දීල ගන්න වෙන්නෙ තවත් රටක මුදල් දීල කියන එක. ඒ කියන්නෙ මුදල් ඒකක වර්ග දෙකක් අවශ්‍ය වෙනවා. එනම් යුගලයක් අවශ්‍ය වෙනවා. FOREX වෙලදපලේ දී මෙම මුදල් යුගලයකට කියන්නෙ currency pair එකක් කියලයි. FOREX වෙළදපලේ currency pairs විශාල සංබ්‍යාවක් තිබෙනවා. පහත රූපය බලන්න.

හොදයි උදාහරණයකට අපි ඇමරිකාව ගනිමු.

ඇමරිකාවේ මුදල් ඒකකය ඩොලර් කියලයි හදුන් වන්නෙ. එයට කෙටියෙන් USD කියලයි කියන්නෙ. ලංකාවෙ මුදල් ඒකකයට රුපියල් කියලයි හදුන්වන්නෙ. එයට කෙටියෙන් LKR කියලයි කියන්නෙ.

හොදයි දැන් අපට රටවල් දෙකක මුදල් ඒකක තිබෙනවා. එක් වර්ගයක් USD අනෙක් වර්ගය LKR වෙනවා.

ඊ ලගට අපි තවත් කාරණයක් ගැන දැණුවත් වෙන්න ඕනෙ. ඒක තමයි මූල්‍ය අනුපාතය කියන එක. එක් රටක මුදල් ඒකකයක වටිනාකම වෙනත් රටක මුදල් ඒකකයේ වටිනාකමින් බොහෝ විට වෙනස් වෙනවා. මෙම වෙනස අනුපාතයක් ලෙසයි දක්වන්නෙ. මෙම අනුපාතය දැක්වීමේදී වටිනාකමක වැඩි මුදල් ඒකකයේ වටිනාකම අනෙක් මුදල් ඒකයෙන් බෙදනවා. USD වල වටිනාකම LKR වලට වඩා වැඩි නිසා USD / LKR ලෙසයි අනුපාතය ගන්නෙ. ඒ අනූව මෙම ලිපිය ලියන දිනයේදී එම අනූපාතය 149.82 ක් වෙනවා (USD/LKR=149.82). දැන් මෙම අනුපාතයේ තේරුම තමයි ඇමරිකානු ඩොලර් 1 ක් ගන්න ශ්‍රී ලංකා රුපියල් 149.82 ඕනෙ වෙනවා කියන එක. ඒ වගේම මෙම අනුපාතය දිනෙන් දින වෙනස් වෙනවා. (මූල්‍ය වෙළදපල තුලදී ගනුදෙනු වන මුදල් ඒකක වල අනුපාතයන් තත්පරයෙන් තත්පරය වෙනස් වෙනවා)

හොදයි අපි තවත් ටිකක් ගැඹුරට යමු.

මූල්‍ය වෙළදපලකදී මුල්‍ය අනුපාතයන් දෙකක් තිබෙනවා. එක් අනුපාතයකට කියනවා ගැණුම් මිල අනුපාතය (buying price, Bid price) කියල. අනෙක් අනුපාතයට කියනවා විකුණුම් මිල අනුපාතය (selling price, Ask price) කියල. හොදයි දැන් අපි තේරුම් ගමු ඇයි මුල්‍ය අනුපාත දෙකක් තියෙන්නෙ කියල.

උදාහරණයට නැවත ගියහොත් USD/LKR විකුණුම් මිල අනුපාතය 149.82 යි. USD/LKR ගැණුම් මිල අනුපාතය 146.06යි. එතකොට දැන් මෙතන තිබෙනවා මෙම අනුපාත දෙක අතර වෙනසක්. ඒ වෙනස රපියල් 3.76ක් වෙනවා (149.82-146.06=3.76). ඊ ලගට අපි දැන් බලන්න ඔනෙ ඇයි මේ විකුණුම් මිල සහ ගැණුම් මිල කියල දෙකක් තිබෙන්නෙ කියල.

මූල්‍ය ගණුදෙනුව කරන්න වෙන්නෙ අතරමැදියෙක් හරහා ඒ අතරමැදියා තමයි මෙම වෙළදපල නිර්මාණය කරල ගණුදෙනු කරුවන්නට පහසුකම් සපයන්නෙ. එම සේවාව සදහා ඒ අය යම් මුදලක් කොමිස් මුදලක් ලෙස සෑම ගනුදෙණුවක දීම අය කර ගන්නවා. මෙම අතරමැදියා ලෙස කටයුතු කරන්නෙ බොහෝ විට මූල්‍ය සමාගම්. ඒ සමාගම් වලට තැරුව්කාර සමාගම් (broker firms) කියලයි කියන්නෙ.

මෙම තැරැව්කාර සමාගම් තමයි විකුණුම් මිල සහ ගැණුම් මිල තීරණය කරන්නෙ.

හොදයි දැන් සිතන්න ABC කියල තැරැව්කාර සමාගමක් තිබෙනවා කියල. ඒ සමාගමට අනූව USD/LKR විකුණුම් මිල වෙන්නෙ 149.82 යි. USD/LKR ගැණුම් මිල වෙන්නෙ 146.06 යි. ඊ ලගට මේ තත්වය යටතෙ මූල්‍ය ගණුදෙනුවක් කරන්නෙ කොහොමද කියල බලමු.

හොදයි ඔබ හිතන්න ඇමරිකාවෙ ඉන්නවා Bush කියල මහත්මයෙක් ඔහු ලග තිබෙනවා ඩොලරයක්. ලංකාවෙ ඉන්නවා සරත් කියල මහත්මයෙක්. සරත් මහතා සිතනවා අද ඩොලරයක මිල රුපියල් 149.82 ක් උනාට තව මාසයකින් පමණ එම අගය රුපියල් 160.00 පමණ වෙයි කියල. මේ නිසා සරත් මහතා තම තැරැව්කාර සමාගමට කියනවා Bush ගේ ඩොලරය මිල දීල ගන්න කැමතියි කියලා. තැරැව්කාර සමාගම මොකද කරන්නෙ Bush ගෙන් ඩොලරය 146.06 ට මිල දී ගෙන එම ඩොලරය සරත්ට 149.82 ට විකුණනවා.

මෙම ගනුදෙණුවේදී තැරැව්කාර සමාගම රුපියල් 3.76ක කොමිස් මුදලක් තම ලාභය ලෙස තබා ගන්නවා.

දැන් මොහොතකට සිතන්න සතියක් යනතුරු මෙම මූල්‍ය අනුපාත වෙනස් වෙන්නෙ නැහැ කියල. දැන් සරත් තීරණයක් ගන්නවා ගත්තු ඩොලරය නැවත කාට හරි විකුනලා දාන්න. මේ අවස්ථාවේ දී තැරැව්කාර සමාගම කරන්නෙ සරත්ගෙන් ඩොලරය ගන්නෙ රුපියල් 146.06 කට. ඒ කරලා ඇමරිකාවේ කෙනෙකුට (Bush ම වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ) ඩොලරය දෙන්නෙ රුපියල් 149.82කට. දැන් ඔබට තේරෙනවා තැරැව්කාර සමාගම දෙපැත්තෙන්ම රුපියල් 3.76ක කොමිස් මුදලක් ගන්නවා.

දැන් ඔබට තේරෙනවාද? ගැණුම් මිල (Buying price) සහ විකුණුම් මිල (Selling price) යන තත්වයන් ප්‍රකාෂ කරන්නෙ තැරැව්කාර සමාගමට සාපේක්ෂකව මිසක් තැරැව්කාර සමාගම සමග ගනුදෙණු කරන Bush සහ සරත් වැනි අයට සාපේක්ෂකව නොවෙයි.

දැන් අපි හිතමු සරත් කලින් හිතුවා වාගෙ ගැණුම් මිල (Buying price) රුපියල් 160.00 කට ගියා කියල. ඔන්න දැන් සරත්ට ඩොලරය විකුණන්න ඕනෙ. දැන් ඒ ඩොලරය විකුනලා දෙන්නෙ තැරැව්කාර සමාගමයි. නමුත් තැරුව්කාර සමාගම සරත්ගෙන් ඩොලරය ගන්නෙ කොමිස් මුදල අඩු කරල රුපියල් 156.24 කටයි (160.00-3.76=156.24). ඉතින් මෙතනදී දැන් ඔබට වැටහෙන්න අවශ්‍යයි මූල්‍ය අනුපාතයන් කාලය සමග වැඩි උනත් කාලය සමග අඩු උනත් ඒ සෑම අවස්ථාවකම තැරැව්කාර සමාගමේ ගැණුම් මිල විකුණුම් මිලට වඩා අඩුයි කියන එක.

ඉතින් සාමාන්‍යයෙන් තැරැව්කාර සමාගම ගනු ලබන ඒ කොමිස් මුදල සාධාරන මුදලක් වෙනවා ඒ මුදල ලබා නොගත්තොත් ඒ අයට වෙළදපල පවත්වාගෙන යන්න බැහැ. මොකද වෙළදපල නිර්මාණය කරල පවත්වාගෙන යන එකත් ලෙහෙසි පහසු කටයුත්තක් නොවෙයි. ඒ සදහා වියදම් යනවා. තැරැව්කාර සමාගම් වෙළදපල පවත්වාගෙන ගියෙ නැතිනම් අප මිල දී ගත් මුදල් විකුණන්න ගැණුම් කරුවන් අපටම හොයා ගන්න වෙනවා. එහෙම තත්වයන් ඇති වුවහොත් අපට වෙනත් වැඩක් කරන්න බැරි වෙනවා. ඒ නිසා කොමිස් මුදලක් ගත්තත් මූල්‍ය වෙලදපල පවත්වාගෙන යනු ලබන තැරැව්කාර සමාගම් අපි ආශීර්වාදයක් ලෙසයි සලකන්න අවශ්‍ය. ඒ නිසා මූල්‍ය වෙලදපලට එන කෙනෙක් තම තැරැව්කාර සමාගම සමග හොද මිත්‍රත්වයකින් සහ අනෝන්‍ය අවබෝධයකින් යුතුව කටයුතු කරන්න ඔනෙ.

අභ්‍යාස :

1. වෙළදපලක් යනු කුමක්ද?

2. කිසියම් භාන්ඩයකට හෝ සේවාවකට සාධාරන මිලක් ලැබෙනුයේ කුමණ තත්වයක් තුලදීද?

3. පරගණකය තුල නිර්මාණය කර ඇති වෙළදපලවල් සදහා උදාහරණ දෙන්න?